Ruimtelijke kwaliteit

 Ruimtelijke kwaliteit is in de afgelopen jaren op veel plaatsen gebruikt om meerwaarde te ontwikkelen. Een veel genoemd voorbeeld is de PKB Rivierengebied waarin ruimtelijke kwaliteit in de doelstelling was opgenomen en zichtbaar werd in de uitwerking. Op regionaal en lokaal niveau wordt nog veel met dit begrip en de daarmee samenhangende benaderingswijze gewerkt.  

Centrale doelstelling

 In de Oriënteringsnota (1974) werd het streven naar 'diversiteit, samenhang en duurzaamheid' van het fysisch milieu als hoofddoel genoemd. Daarop voortbouwen werd in het begin van de jaren tachtig ruimtelijke kwaliteit geïntroduceerd als de meerwaarde die de ruimtelijke ordening moet opleveren. Niet langer ging het om het blussen van brandjes tussen diverse beleidssectoren. De ruimtelijke ordening had een eigen toegevoegde waarde. In de Vijfde Nota werd een brede uitwerking van dit begrip gepresenteerd, in de Structuurvisie Infrastructuur en Ruimte wordt het niet meer gebruikt. Blijbaar wordt dit overgelaten aan provincies, gemeenten en anderen die er inspiratie aan ontlenen. Zo staat het begrip centraal in de Wet Ruimtelijke Ordening, die volgens de preambule is gericht op het realiseren van "Duurzame ruimtelijke kwaliteit".

Operationalisering  

Ruimtelijke kwaliteit werd gedefinieerd als de optelsom van gebruikswaarde, belevingswaarde en toekomstwaarde. Anders dan in het milieubeleid dat in dezelfde periode tot ontwikkeling kwam werd ruimtelijke kwaliteit bewust niet gekwantificeerd in normen en maten. Ruimtelijke kwaliteit en milieukwaliteit werden neergezet als complementair.

Omgevingskwaliteit = milieukwaliteit + ruimtelijke kwaliteit.

Matrix als denkkader

Sommigen vinden het een vaag begrip, voor anderen vormt het inspiratie voor een voortdurende zoektocht naar kwaliteit. In veel projecten werd daarbij de 'martrix ruimtelijke kwaliteit' gebruikt als hulpmiddel. De matrix levert een denkkader voor het benoemen van ruimtelijke kwaliteit op verschillende schaalniveaus. Steeds zal daarbij weer een andere invulling worden gekozen, afhankelijke van de plek, de mensen en de omgeving. Zo kan met verschillende partijen een visie met draagvlak worden ontwikkeld. Ruimtelijke kwaliteit is dynamisch en moet steeds opnieuw worden gedefinieerd.

Planproces: steeds opnieuw doorlopen

Met het gebruik van matrix en planproces is in een groot aantal praktijkprojecten ervaring opgedaan. Op de website www.werkpartners.net wordt daarvan een overzicht gegeven.